საქართველოში ცნობილი ადამიანის გარდაცვლებაზე ქრონიკულად ორადგახლეჩილ ქართულ საზოგადოებას პავლოვის ძაღლივით იოლად პროგნოზირებადი რეაქცია აქვს. ერთი ნაწილი გაიძახის – მკვდრებზე ან კარგი, ან არაფერიო (De mortuis seu bene, seu nihil), მეორე კი მკვდრებზე სიმართლეს (De mortuis – veritas!) მოითხოვს. რა გასაკვირია, რომ ბუბა კაკაბიძეზეც ასე მოხდა.
გაიხსენეს ყველაფერი, რაც კი ხანგრძლივი ცხოვრების განმავლობაში გადახდენია 84 წლის მსახიობსა და მომღერალს: სად და როდის იმღერა, რა როლები შეასრულა, ვის უჭერდა მხარს 1991-1992 წწ.-ის სახელმწიფო გადატრიალების დროს, იყო თუ არა „წითელი ინტილიგენციის“ წარმომადგენელი, ვისთან მეგობრობდა, რა როლი ითამაშა „მოქალაქეთა კავშირის“ დაარსებაში, რა პოზიცია დაიკავა 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის დროს და ა.შ.
ბუბა კიკაბიძის შემოქმედების ყველაზე ნაყოფიერი წლები საბჭოთა პერიოდს დაემთხვა. ცხადია, ბუბა იყო კიდეც საბჭოთა ესტრადისა და კინოს ვარსკვლავი და ამ სტატუსის შესაბამისი პატივითაც სარგებლობდა: 1978 წელს გადაეცა სსრკ სახელმწიფო პრემია, ორი წლის შემდეგ კი მიენიჭა საქართველოს სსრ სახალხო არტისტის წოდება და ა.შ., თუმცა ბუბა კიკაბიძე არასოდეს ყოფილა საბჭოთა სისტემის მეხოტბე ან საბჭოთა კულტურის ფუნქციონერი, რაც მატერიალური სარგებლისა თუ სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესების თვალსაზრისით, ბევრად უფრო მნიშვნელოვანი იყო, ვიდრე კონცერტებიდან და კინოსტუდიებიდან მიღებული ჰონორარები.
არც ბუბა კიკაბიძე და არც მის მიერ შესრულებული კინოროლები თუ სიმღერები არანაირად არ ჯდებოდა საბჭოთა პროპაგანდის მიერ წახალისებულ და დამკვიდრებულ საბჭოთა მოქალაქის კლიშეში. როგორც გია დანელია იხსენებს თავის მოგონებების წიგნში, ბუბა კიკაბიძის ეს თვალშისაცემი არასაბჭოურობა სსრკ-ს მიმართ უკიდურესად მტრულად განწყობილ ადამიანებზეც კი ახდენდა კეთილისმყოფელ გავლენას, რადგან ყველა ხვდებოდა, რომ ბუბა სულ სხვა იყო.
მხატვრული ფილმების, „მიმინოსა“ და „არ იდარდოს“ რეჟისორის თქმით, 1968 წელს, როცა საბჭოთა ტანკები სულ ახალი შესული იყვნენ ჩეხოსლოვაკიაში, მას (გია დანელიას), სოფიკო ჭიაურელსა და ბუბა კიკაბიძეს მოუწიათ ბრატისლავის ფესტივალში მონაწილეობა. ვიცოდით, რა ვითარებაც იყო, არ გვინდოდა, მაგრამ, ფაქტობრივად, გვაიძულესო.
„სასტუმროს ბარში ჩავედით, – იხსენებს გია დანელია, – ყველა მაგიდა დაკავებული იყო. მხოლოდ სცენასთან ახლოს იდგა ცარიელი მაგიდა საბჭოთა დროშით. რომ შევედით, მუსიკოსებმა დაკვრა შეწყვიტეს, ყველა გაჩუმდა და ჩვენ შემოგვხედა. მაგიდასთან მივედით და დავსხედით. ორკესტრმა ისევ დაუკრა, ყველა შეტრიალდა და ჩვენკენ აღარ გამოუხედავთ, თითქოს იქ არც ვიყავით. კანით ვგრძნობდით ჩვენკენ მომდინარე სიძულვილს“.
ასეთ დაძაბულ ვითარებაში ბუბა კიკაბიძემ სთხოვა მასპინძელს, ეშუამდგომლა მუსიკოსებთან, მე ვიმღერებ, მათ კი დაუკრანო.
გია დანელია წერს, დარწმუნებული ვიყავი ბოთლებს დაუშენდნენო, მაგრამ… „ბუბამ სწრაფად გადაკრა მთელი ჭიქა არაყი და სცენაზე ავიდა. აჩვენა მუსიკოსებს, რა უნდა დაეკრათ და დაიწყო: “One, Two, Three!” – და იმღერა ინგლისურად “When the Saints Go Marching In”. უნდა ითქვას, რომ ბუბა ბრწყინვალედ მღეროდა დიქსილენდს. ბარში მყოფები თანდათან შემობრუნდნენ სცენისკენ. მეორე სიმღერაზე ტაშის დაკვრა დაიწყეს, მესამე სიმღერის შემდეგ კი სცენიდან აღარ ჩამოუშვეს. ასე იმღერა საათ-ნახევარი. მისი გამოსვლის შემდეგ ჩვენს მაგიდასთან რიგი დადგა: ყველას უნდოდა ბუბასთან ჭიქის მიჭახუნება“.
ბუბასთან ჭიქის მიჭახუნება, ფოტოს გადაღება და გამოლაპარაკება უნდოდა ყველას, მას უდავოდ ჰქონდა შინაგანი მაგნეტიზმი, მიზიდულობა: სცენაზე, ეკრანზე, დარბაზსა თუ ქუჩაში გამოჩენისას ბუბასა და აუდიტორიას შორის მყისიერად იბმებოდა კავშირი. ის არასოდეს იყო ყალბი, უფრო ზუსტად, მას არ შეეძლო ყოფილიყო ყალბი, რაც კარგად შენიშნა ერთმა რეჟისორმა, რომელმაც თქვა, როცა ბუბას მონაწილეობით რაღაც სცენის გადაღება ვერ ხერხდება, ეს იმას ნიშნავს, რომ სცენარს აქვს პრობლემაო.
ბუბა კიკაბიძეს ჰქონდა კარგი მსახიობის ყველა თვისება და ამაში მხოლოდ ეფექტური გარეგნობა, ცეკვისა და სიმღერის ნიჭი არ იგულისხმება, მას ჰქონდა როგორც საკუთარ თავში ჩაღრმავების, ასევე გადასაღებ მოედანზე საკუთარი თავიდან გამოსვლის უნარი, ის გრძნობდა რეჟისორის მხატვრულ სამყაროს, მონტაჟურ რიტმს და, რაც მთავარია, მას ჰქონდა ფილმის სტილისტიკის აღქმის უნარი.
როგორი უნდა იყოს კარგი კინომსახიობი?
ამ კითხვის პასუხად ჯერ კიდევ 1990 წელს კინომცოდნე გოგი გვახარია წერდა წერილში „კინომსახიობი და მისი პიროვნება“:
„მსახიობი დრამატურგისა და რეჟისორის სრულყოფილი თანაავტორი უნდა იყოს, მსახიობმა უნდა გააფართოოს, გახსნას დრამატურგიის ჩარჩოები, გააღრმაოს რეჟისორის სათქმელი უპირველეს ყოვლისა თავისი პიროვნებით – პიროვნებით და არა იმდენად თამაშის ოსტატობით. ეს პრობლემა ყოველთვის იდგა კინომსახიობის წინაშე – საზღვრებიდან, უპირველეს ყოვლისა საზღვრებიდან გამოსვლა, საკუთარ თავზე შექმნილი სტაბილური აზრის გარღვევა, სტერეოტიპისგან განთავისუფლების უნარი, ალბათ პირველი და ძირითადი მოთხოვნილებაა მსახიობისათვის, რომელსაც, სამწუხაროდ, ყველა ვერ ახორციელებს. როგორც წესი, ყველაზე პოპულარული მსახიობიც კი მონა ხდება ხოლმე იმ ხატისა, რომელიც თავდაპირველად შექმნა და რომელმაც პოპულარობა მოუტანა“.
ბუბა კიკაბიძემ ყოველ ჯერზე შეძლო „საკუთარ თავზე შექმნილი სტაბილური აზრის გარღვევა და სტერეოტიპისგან განთავისუფლება“. ბევრი სხვა მსახიობისგან განსხვავებით, ბუბა არცერთ როლში არ ჩარჩა, მათ შორის არ ჩარჩა საბჭოთა არტისტისა თუ საბჭოთა მოქალაქის როლში, როგორც ამას ბევრი ელოდა მისგან.
2009 წლის 2 თებერვალს, როცა რუსეთ-საქართველოს ომიდან სულ რაღაც ხუთიოდე თვე იყო გასული, მოსკოვმა უმასპინძლა ე.წ. ქართველთა კონგრესს, რომლის დელეგატთა შორის იყვნენ როგორც რუსეთში მცხოვრები ქართველები, ასევე საქართველოდან ჩასული სტუმრებიც. „კონგრესის“ მოწვევის ინიციატორმა და „რუსეთში ქართველთა კავშირის” ხელმძღვანელმა, ბიზნესმენმა მიხეილ ხუბუტიამ „რატომღაც“ საჭიროდ ჩათვალა განცხადება გაეკეთებინა ბუბა კიკაბიძეზე, რომელმაც ცოტა ხნით ადრე პროტესტის ნიშნად რუსეთის პრეზიდენტს უარი უთხრა „ხალხთა მეგობრობის ორდენის“ მიღებაზე.
„მე, რასაკვირველია, ყველა ქართველის სახელით ვერ ვილაპარაკებ, მაგრამ მინდა დაგარწმუნოთ, რომ პირადად ჩემთვის და რუსეთის 160 მილიონი მოქალაქისათვის საქართველოს სახალხო არტისტი კიკაბიძე მოკვდა!“ – თქვა მაშინ მიხეილ ხუბუტიამ.
ცხადია, კიკაბიძე მაშინ არ მომკვდარა, უფრო პირიქით, ხელახლა დაიბადა როგორც საქართველოს მოქალაქე და პატრიოტი, რომელმაც ამჯერადაც „დიდ ავიაციაში“ განცხრომით ყოფნას, სამშობლოს სიყვარული და „მცირე ავიაციაში“ დაბრუნება ამჯობინა.
„მიმინოს“ სიუჟეტი ალბათ ყველას ახსოვს. სოფლელი მფრინავი ვალიკო მიზანდარი პატარა შვეულმფრენს მართავს, გადაჰყავს გლეხები სოფლიდან სოფელში, თან სოფელ-სოფელ კინოსაც აჩვენებს. მერე შეუყვარდება დიდი, თეთრი ლაინერის სტიუარდესა ლარისა ივანოვნა და მისი გულის მოსაგებად მოსკოვში მიდის. ვალიკოს, ბევრი თავგადასავლების შემდეგ, მიიღებენ დიდ ავიაციაში, რის წყალობითაც დაფრინავს უზარმაზარი ლაინერით დედამიწის გარშემო, მაგრამ მალე მიხვდება, რომ ეს მისთვის არ არის. ფილმის ფინალში ვალიკო დაბრუნდება თავის სოფელში, სადაც მამას, დას, ძმისშვილს, ძაღლს ზარბაზანას და ყველას, მთელ ქვეყანას სჭირდება.
ცხადია, არც ვალიკო მიზანდარი შემცდარა, როცა დიდი ავიაციიდან დაბრუნება გადაწყვიტა და არც – ბუბა კიკაბიძე, როცა თავის სამშობლოს მტერთან ყოველგვარ ურთიერთობაზე თქვა უარი და ხმაურით გამოიჯახუნა რუსეთის კარი.
უცნაურია, მაგრამ მისმა ამ საქციელმაც კი გახლიჩა ქართული საზოგადოება, თუმცა, რა თქმა უნდა, არა თანაბარ ნაწილებად.
მკვდრებზე ან კარგი, ან არაფერიო, ამბობენ ერთნი, მკვდრებზე სიმართლეო, ამბობენ მეორენი, თვითონ ბუბა კი, ალბათ, დარწმუნებული იყო, რომ სიკვდილი მის კეთილ სახელს ვერაფერს დააკლებდა, ჰორაციუსივით ფიქრობდა, Non omnis moririar – მთლად არ მოვკვდებიო. ალბათ, ამიტომაც ღიღინებდა სახუმარო სიმღერას სიკვდილის სარეცელზე და მოახლოებული განშორებით გამოწვეულ ტკივილებს უმსუბუქებდა მისთვის ძვირფას ადამიანებს.
ბლოგში გამოთქმული მოსაზრებები ეკუთვნის ავტორს და შეიძლება ყოველთვის არ ემთხვეოდეს რედაქციის პოზიციას.
